Wie schauen Deutsche, Belgier und Niederländer heute aufeinander, wie ist das Bild in Umfragen und Medienberichten? Fangen wir an mit den Niederlanden. Wie nimmt man hier die deutschen und belgischen Nachbarn wahr? Um es mit einem Wort zu sagen: ziemlich positiv!
Vanuit een Duits perspectief
De Duitse kijk op Nederland is decennia lang zeer welwillend geweest. De Nederlanders worden gewaardeerd om hun innovatiekracht, hun handelsgeest en hun cultuur. Voor velen is de grens nauwelijks merkbaar; mensen gaan winkelen, uit eten, brengen hun vakantie in Nederland door – en redden zich prima.
De meeste Duitsers weten echter heel weinig over Nederland. Zeker, ze kennen de Nederlandse premier – maar ze weten meestal niet dat het land een heel eigen geschiedenis heeft, die totaal anders is dan die van Duitsland. Veel Duitsers zijn zich niet bewust van de culturele verschillen en ontdekken deze pas als ze zaken doen met of in Nederland.
Het verschil in grootte tussen de twee landen levert weleens irritatie op. Duitsers hebben soms de neiging Nederlanders niet serieus te nemen, gewoon omdat hun eigen land groter is. Dat maakt het natuurlijk moeilijk om succesvol samen te werken. Veel Duitsers zijn dan ook verbaasd als het ‘kleine’ Nederland erg zelfverzekerd overkomt.
Deze houding – weinig kennis over de ander, gecombineerd met een groot zelfvertrouwen omdat men uit het grotere land komt – geldt ook voor de grensregio’s, zij het in iets andere vorm: Cultureel staan de mensen dicht bij elkaar, d.w.z. als katholieke levensgenieters, de grens is nauwelijks merkbaar en de mensen kennen elkaar. De witte vlekken op het gebied van cultuur en geschiedenis van het buurland vallen hier echter des te meer op.
Dit geldt met name voor België. Duitsers zijn vaak zeer slecht geïnformeerd over de Belgische politiek. Dat is onder meer te wijten aan het feit dat de Duitse media veel berichten over Brussel en de Europese politiek, maar zeer weinig over het land België. De in Brussel gevestigde journalisten spreken over het algemeen geen Nederlands en kunnen de Vlaamse politiek dus moeilijk uit directe bron volgen, en intussen neemt ook hun kennis van het Frans snel af. Om in Brussel te functioneren, red je je prima met Engels. En dat beperkt het zicht op België enorm.
Wat dan overblijft is het beeld van België als een politiek gecompliceerd land. De economische successen worden in Duitsland nauwelijks opgemerkt, om nog maar te zwijgen van de uitstekende universiteiten of de uitstekende medische zorg.
Nederlandse insteek
Hoewel het Nederlandse beeld van Duitsland lange tijd werd overschaduwd door de Tweede Wereldoorlog, kennen Nederlanders tegenwoordig overwegend positieve eigenschappen toe aan de Duitsers, en staan de Duitsers zelfs regelmatig op de eerste plaats in enquêtes over de meest populaire naties. Duitsland is ook al jaren de populairste vakantiebestemming.
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat er momenteel geen twee staten in de EU zijn die zo nauw samenwerken op politiek, economisch en sociaal vlak als de Duitsers en de Nederlanders. Duitsland is veruit de belangrijkste handelspartner van Nederland; in 2019 bedroeg het handelsvolume tussen beide landen 190 miljard euro en dit cijfer zal in 2021 worden overschreden. Voor Duitsland is Nederland veruit de belangrijkste Europese handelspartner en nummer twee wereldwijd – direct na China en zelfs vóór de VS. Meer informatie over de economische ontwikkeling van Duitsland en Nederland en de economische ontwikkeling van België is te vinden in onze andere modules.
Er is veel aandacht voor Duitsland in de Nederlandse media, zowel politiek als cultureel. Berlijn wordt gezien als een moderne, hippe stad met spannende ruwe kanten, en de verslaggeving uit NRW is zo frequent en gedetailleerd dat de grens (tussen Limburg en NRW bijvoorbeeld) vaak nauwelijks merkbaar is in de berichtgeving.
Ook op politiek vlak voelen de mensen zich nauw met elkaar verwant. Beide landen zijn Europeanen van het eerste uur. Maar waar Duitsland vroeger het grote buurland was waartegen Nederland zich afzette om de eigen identiteit te versterken, is deze verhouding veranderd door de toetreding van voormalige communistische staten tot de EU in 2004. Deze staten voelden voor de Nederlanders veel ‘vreemder’ dan de Duitsers, waardoor Duitsland niet werd langer gezien als ‘de ander’, maar als ‘een van ons’. Voor de gemeenschappelijke kenmerken vanuit een extern perspectief, zie onze module over euregionale gemeenschappelijke kenmerken en culturele dimensies.
De Nederlandse kijk op België heeft zich ook in positieve zin ontwikkeld, vooral wat Vlaanderen betreft. De zuidelijke grensregio wordt gezien als economisch sterk en cultureel zeer modern: er zijn een aantal economische samenwerkingsverbanden of zelfs fusies, regelmatig gezamenlijk regeringsoverleg en Nederlands-Vlaamse culturele programma’s in Brussel.
Door deze toenadering groeide ook het besef van de autonomie van de Vlaamse of Belgische cultuur. Vandaag weet men in Nederland dat de Vlamingen in zekere zin ‘anders in elkaar zitten’, en deze verschillen in bedrijfscultuur worden zeer serieus genomen. Wie grensoverschrijdend werkt, beseft al snel dat een gemeenschappelijke taal niet noodzakelijkerwijs betekent dat er sprake is van culturele nabijheid.
Nog geen 25 jaar geleden gaf men in Nederland soms blijk een nogal arrogante houding tegenover België, en tegenover de zuidelijke delen van het eigen land. Het was gebruikelijk om de buren belachelijk te maken als chaotisch en achterlijk. Dit kwam bijvoorbeeld tot uiting in talloze Belgenmoppen, die vergelijkbaar zijn met de Duitse Ostfriesen-moppen.
Het is belangrijk te weten dat er in Nederland geen gevoel van verbondenheid met België bestaat, en omgekeerd. Vanuit Duits perspectief, bijvoorbeeld door het begrip ‘Benelux-landen’, lijkt het soms alsof hier een grote culturele overeenkomst bestaat – Nederlanders en Belgen zien dit echter anders.
Belgische perspectieven
Nu naar België: Hoe kijken de mensen hier naar hun buren, welk beeld hebben ze van elkaar? Het is waarschijnlijk niet overdreven om het fundamentele Belgische gevoel ten opzichte van Nederlanders te omschrijven als nog steeds een beetje wantrouwig. Dit heeft te maken met de geschiedenis, maar het is ook een reactie op de Nederlandse kijk op België, die vaak als arrogant wordt ervaren. In nationale Belgische enquêtes worden Nederlanders herhaaldelijk beschreven als betweterig, arrogant, onbeschoft, dominant en agressief.
Tegelijkertijd is er respect voor de Nederlandse efficiëntie en goede organisatie. Af en toe ook voor de Nederlandse directheid, die echter overwegend als negatief en uiterst onbeschoft wordt beschouwd. Deze houding ten opzichte van Nederland is veel meer uitgesproken in het Vlaamse gedeelte dan in Franstalig België, waar men zich nauwelijks bewust is van Nederland.
De economische samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland zorgt echter voor steeds meer contacten – en hoe beter men elkaar kent, hoe beter men elkaar begrijpt. Veel van de eigenschappen die men elkaar toedicht zijn ook te wijten aan het verschil in grootte: als buurlanden een zekere asymmetrie vertonen, worden de inwoners van het grotere land heel vaak beschreven als arrogant of betweterig. Dit is dus niet specifiek kenmerkend voor de Belgisch-Nederlandse verhoudingen.
In het Franstalige deel van België zijn de mensen geneigd zich op Frankrijk te oriënteren en weten ze weinig over hun noorderburen. Veel inwoners hier weten niet eens de namen van belangrijke Nederlandse politici, eenvoudigweg omdat het land weinig zichtbaar is in de media.
In Vlaanderen en Oost-België daarentegen is men goed op de hoogte van de ontwikkelingen in Nederland en volgt men de berichtgeving in de Nederlandse media. Wat België betreft, is de grens tussen de Romaanse en Germaanse culturen hier inderdaad merkbaar.
Dit geldt ook voor de Belgische visie op Duitsland. Voor de Vlamingen is Duitsland een zeer interessante partner, zowel economisch als politiek, en ondanks alle verschillen voelen zij zich cultureel nauw met elkaar verbonden. Vlaanderen waardeert de betrouwbaarheid van Duitsland, en de economische betrekkingen zijn zeer nauw: Duitsland is de belangrijkste handelspartner, de Vlaamse export naar Duitsland bedraagt ongeveer 60 miljard euro. Wallonië exporteert ook naar en importeert uit Duitsland, hoofdzakelijk in de chemische en farmaceutische sector. Luik, de op twee na grootste binnenhaven van Europa, ligt dicht bij Aken.
In Wallonië is Duitsland cultureel gezien ver weg voor veel inwoners, maar de belangstelling neemt toe. De politieke samenwerking, vooral met Noordrijn-Westfalen, is de laatste jaren sterk geïntensiveerd. De Duitstalige gemeenschap fungeert hier bovendien als schakel: de Duitse Belgen spreken beide talen, begrijpen beide culturen en zijn uitstekende bemiddelaars.
Vanuit het standpunt van de Duitstalige Belgen is Duitsland natuurlijk heel dichtbij; zij volgen het nieuws, kennen de resultaten van de Bundesliga en zijn zelfs vertrouwd met de nieuwste comedyshows. Veel Duitstalige Belgen zien zichzelf daarom ook als bemiddelaars die verschillen in beide richtingen kunnen overbruggen en een beter begrip kunnen bevorderen.
- Belgisch compromis: dubbel federalisme met zes regeringen op een klein grondgebied.
- België: Het dagelijkse leven en de levensstijl in een land van fijnproevers met een dynamische economie
- Nederland: Het dagelijks leven
- Nederland: dagelijks leven, geschiedenis en achtergrond in audiopresentaties
