Of het nu gaat om hiërarchie, directe communicatie, indirecte kritiek of een gevoel voor stiptheid, België hanteert een iets andere norm dan Duitsland, en een ander ‘normaal’ dan Nederland. Anderzijds zijn de drie buurlanden in een mondiale vergelijking helemaal niet zo verschillend.
Verschillen
De onderstaande grafiek zegt niets over individuen, maar geeft aan waar het nationale gemiddelde ligt, op een schaal van één tot tien. Deze vergelijking komt ook van pas bij het onderkennen en overwinnen van interculturele uitdagingen.
Uit de eerste categorie kunnen we afleiden dat in België een meer indirecte manier van communiceren gebruikelijk is (hoge vs lage context). Kritiek wordt hier ook meer indirect geuit – in vergelijking met Duitsland en Nederland. Meer over dit onderwerp vind je in de module “Cultuurschok Duitsland-België?”
Je kunt jouw persoonlijke resultaat en de algemeen heersende norm over elkaar heen leggen. Dit geeft je een eerste inzicht in jouw persoonlijke ‘normaal’ en leert je te herkennen wat jou zou kunnen irriteren – of juist goed bevallen – in een nieuwe (werk)cultuur.
Als je bijvoorbeeld belang hecht aan egalitaire en ‘platte’ structuren, heb je in Nederland waarschijnlijk meer kans om een werkgever te vinden die bij jou past. Hier wordt het tegelijk interessant: misschien zijn ‘typisch’ Duitse werkprocessen te hiërarchisch voor je. Maar je kunt ook van mening zijn dat de baas meer gezag moet hebben dan in sommige Nederlandse bedrijven zou worden aanvaard. Meer over dit onderwerp lees je in de module “Cultuurschok Duitsland – Nederland?
Voorbeeld: Hybride cultuur op kamers
Ondanks alle verschillen is het leven over de grenzen heen op sommige gebieden inmiddels sterk naar elkaar toegegroeid en zijn er vele soorten ‘hybride ruimten’. Zo deelt een Duitse studente in Lanaken (België, vlak bij Maastricht) een flat met een Nederlander uit Utrecht, een vrouw uit Hasselt (BE) en een Chinese vrouw uit Shanghai.
Gezien vanuit een mondiaal perspectief wordt het snel duidelijk dat de drie buurlanden veel gemeen hebben en dat het leven niet zo verschillend aanvoelt. De dingen die de landen lijken te onderscheiden, kunnen voor de pas aangekomen Chinese student bijvoorbeeld allemaal erg op elkaar lijken: In alle drie de landen zijn de mensen gemiddeld veel directer, staan zij veel meer open voor kritiek en conflicten, en hebben zij over het algemeen een vergelijkbare kijk op veel aspecten van het leven. In de volgende grafiek zijn deze gelijkenissen duidelijk te zien in een mondiale vergelijking. Dit betekent echter niet dat je als Duitser in Nederland geen cultuurshock kunt krijgen – sommige verschillen zijn aanzienlijk, kunnen tot misverstanden leiden en de wereld waarin jij je veilig waande op zijn kop zetten – vooral als je niet op verschillen bent ingesteld. Meer over dit onderwerp in onze module “Verwachtingsmanagement – Intercultureel”.
De grafiek hieronder komt overeen met de grafiek hierboven – alleen China is toegevoegd. Opeens lijken de verschillen tussen de drie buurlanden een stuk minder groot.
Nabij van ver
In de gemeenschappelijke flat in kwestie zou de Chinese huisgenoot de indruk hebben dat ‘alle Europeanen’ ongelooflijk direct zijn, zich niet inhouden met het geven van kritiek en openlijke conflicten niet schuwen. Dit kan de Belg verbazen, want zij is stereotiep indirecter dan haar huisgenoten en schuwt openlijke conflicten. Ook de Chinese, Duitse en Vlaamse huisgenoten worden tijdens hun studie verrast door de gemoedelijkheid en benaderbaarheid van de Zuid-Limburgse professor.
De nieuwe student uit Utrecht daarentegen lijkt veel meer waarde te hechten aan hiërarchie en uitingen van respect dan hij misschien gewend is in zijn nog directere en meer egalitaire woonplaats. Stel je nu de situatie een paar maanden later voor. Een Duitse schoolvriend bezoekt onze student in Lanaken en Maastricht. Ze is verbaasd over hoe nonchalant zelfs professoren hier behandeld worden, wat voor onze huisgenoot inmiddels echt ‘normaal’ is. Onze huisgenoot krijgt ook bezoek uit Utrecht. Net als andere Limburgers is hij nu bijna half Belg, en past de persoon die nog maar kort geleden een ‘typische Nederlander’ was nu helemaal bij zijn huisgenoten.
Belangrijk hierbij is de interculturele perceptie van anderen en van jezelf, maar ook de manier waarop buurlanden naar elkaar kijken. Meer hierover in de modules
- De Duitse kijk op twee van zijn negen buurlanden
- De Nederlandse kijk op de twee buurlanden
- Het standpunt van België ten opzichte van zijn noordelijke en oostelijke buurlanden
Zo dichtbij en toch niet altijd intuïtief
Laten we nog eens kijken naar de vergelijking tussen de landen van de Euregio en het voorbeeldland China: Op sommige deelgebieden zijn de verschillen aanzienlijk, hetgeen kan leiden tot misverstanden en een ongemakkelijk of onzeker gevoel – dit zijn ook aspecten van cultuurschok. Zo liggen de ideeën over beleefde feedback tussen Nederland en België soms verder uit elkaar dan tussen België en China (!). En dat ondanks het feit dat men, althans in Vlaanderen en Nederland, dezelfde taal spreekt. Meer over Nederland – Vlaanderen in onze aparte module.
Sommige nieuwkomers in Nederland melden zelfs dat de vaak zeer directe manier waarop in Nederland kritiek wordt geuit, hen in het begin deed bibberen. En het kan gebeuren dat zelfs Belgisch-Limburgers even moeten slikken bij kritiek van een Nederlandse Zuid-Limburger – ook al vallen de Zuid-Limburgers binnen Nederland juist op door hun beleefde houding met nogal indirecte kritiek (vgl. module over regionale identiteiten en Frenzuschreibungen). Dergelijke extreme verschillen zijn zeker uitzonderlijk. Zij tonen echter aan dat het de moeite loont te kijken naar interculturele verschillen tussen buurlanden – en ook naar jezelf en je eigen verwachtingen (cf. module).
